Χρ. Χαρπαντίδης: «Ηγέτης είναι αυτός που παραμένει δια βίου μαθητής του καινούργιου»
Ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Παπαστράτος μιλάει, με αφορμή την ανάδειξη της εταιρείας για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά πρώτη στη λίστα με τις Most Admired Companies του Fortune Greece, για τον επαναστατικό μετασχηματισμό της, τη στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης και τη σημασία των επιδόσεων ESG για το χτίσιμο ενός καλύτερου αύριο.
Συνέντευξη στην Αναστασία Παρετζόγλου για το Fortune Greece (αναδημοσίευση)
Είναι ο άνθρωπος-κλειδί σε κάθε φάση του εταιρικού μετασχηματισμού της ιστορικής καπνοβιομηχανίας Παπαστράτος, που φέτος γιορτάζει τα 90 της χρόνια. Στήριξε την ανατρεπτική επιλογή της PMI, έχτισε μια δυνατή ομάδα και έφερε από το 2017 μέχρι σήμερα στην Ελλάδα επενδύσεις ύψους 425 εκατ. ευρώ. Γιος αξιωματικού καταδρομών, ο Χρήστος Χαρπαντίδης σπούδασε φυσικός και έμαθε στην εντυπωσιακή επαγγελματική του διαδρομή ότι «ηγέτης είναι αυτός που παραμένει διά βίου μαθητής του καινούργιου».
Μιλήσατε για την αναγκαιότητα της επιστήμης και της καινοτομίας σε μια εποχή που ο ψηφιακός μετασχηματισμός ήταν όνειρο άπιαστο για την Ελλάδα. Πρόσφατα πήγατε ένα βήμα παραπέρα λέγοντας ότι «πρέπει να εμπιστευθούμε την επιστήμη και το «κλειδί» για να γίνει αυτό είναι η διαφάνεια». Τι εννοείτε ακριβώς;
Οι ιδιαιτερότητες της εποχής της πανδημίας που άλλαξε τη ζωή όλων μας βάζουν αδιαπραγμάτευτα στο κέντρο την επιστήμη. Η επιστήμη οικοδόμησε τις βάσεις για την κοινωνική εμπιστοσύνη που απαιτείται για να νικήσουμε τον κορωνοϊό. Είναι ακριβώς αυτή η εμπιστοσύνη που απαιτεί διαφάνεια τώρα, που πλέον αναγνωρίζουμε ότι η επιστήμη θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο την επόμενη ημέρα για την αντιμετώπιση των μεγάλων κρίσεων της παγκόσμιας υγείας, της κλιματικής αλλαγής, της άνισης κατανομής τροφίμων και νερού και της οικονομικής αβεβαιότητας. Αρκεί να την προσεγγίζουμε χωρίς παρωπίδες, να μοιραζόμαστε και να αναλύουμε τα αποτελέσματα και τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας για να πάρουμε αποφάσεις για το συνολικό καλό.
H επιστήμη είναι το μέσο για να δημιουργούμε το καινούργιο. Όποιο και αν είναι αυτό, κάθε εποχή. Η επιστήμη δημιουργεί ευκαιρίες για κοινή έρευνα και μάθηση, αξιοποιώντας νέα εργαλεία και μεθόδους. Οραματιστές επιστήμονες, πρωτοπόροι και τολμηροί πάνε την ιστορία όλων μας μπροστά. Σήμερα περισσότερο από ποτέ οι επιστήμονες και η κοινωνία πρέπει να συνεργαστούν για να διασφαλίσουν ότι αυτή η περίοδος αβεβαιότητας και αναταραχής οδηγεί σε μια νέα εποχή λύσεων που με διαφάνεια θα εμπλουτίζουν τη ζωή όλων μας.
Η Παπαστράτος συμπληρώνει φέτος 90 χρόνια. Πόση σχέση έχει η εταιρεία του χθες με την εταιρεία του σήμερα και ποιος είναι ο απώτερος στόχος του επαναστατικού της μετασχηματισμού;
Οι αξίες που χαρακτηρίζουν διαχρονικά την Παπαστράτος είναι ακριβώς αυτές που της επιτρέπουν να βάζει τον πήχη ψηλά εδώ και 90 χρόνια. Τίποτα δεν άλλαξε και ταυτόχρονα άλλαξαν όλα. Ο μετασχηματισμός μας σε εταιρεία τεχνολογίας δεν είναι παρά ένας ακόμα τρόπος να υπηρετούμε την πορεία μας προς το καλύτερο. Είναι κάτι που για εμάς παραμένει διαχρονικά στο προσκήνιο, είτε πρόκειται για την εταιρική μας ανάπτυξη, είτε για τη συνεισφορά μας στην κοινωνία, είτε για την ενσωμάτωση της επιστήμης και της καινοτομίας στη δραστηριότητά μας.
Τα χαρακτηριστικά, όμως, αυτά δεν είναι για εμάς αυτοσκοπός. Είναι εργαλεία για να υλοποιήσουμε το smoke-free όραμά μας που έχει πλέον γίνει κοινωνικό ζητούμενο. Ο ανατρεπτικός μετασχηματισμός που οδηγεί το όραμά μας είναι η αφορμή για μια διαρκώς νέα αρχή που θα μας οδηγήσει σε ακόμα περισσότερες επιστημονικά τεκμηριωμένες εναλλακτικές για όσους επιλέγουν να καπνίζουν, μέχρι να σβήσει και το τελευταίο τσιγάρο. Σε όλο τον κόσμο. Φυσικά, αυτό δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά στην Παπαστράτος πάντα βλέπουμε μέλλον εκεί που οι άλλοι βλέπουν αδιέξοδα. Για εμάς είναι φυσική απόρροια και ευθύνη της ηγετικής μας θέσης.
«Είμαστε μια ομάδα 1.200 ανθρώπων, σαν καμία άλλη. Το λέω με υπερηφάνεια και συγκίνηση»
Ως επικεφαλής της Παπαστράτος, έχετε φέρει μέχρι σήμερα στην Ελλάδα επενδύσεις συνολικού ύψους 425 εκατ. ευρώ. Τι απαιτήθηκε από την πλευρά σας, προκειμένου να πείσετε την PMI να το κάνει πράξη, στη φάση της πιο μεγάλης οικονομικής κρίσης;
Δεν σας κρύβω ότι ήταν δύσκολο. Ιδίως στην πρώτη φάση της επένδυσης, το 2017, των 300 εκατομμυρίων. Βεβαίως, η Ελλάδα δεν ήταν η αυτονόητη επιλογή. Στις συνθήκες της εποχής το ενδιαφέρον μονοπωλούσε η αβεβαιότητα για την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης και, κατά συνέπεια, η όποια συζήτηση για επενδύσεις έμοιαζε τρέλα. Από την άλλη μεριά, όμως, για μένα και τους συνεργάτες μου, η Παπαστράτος ήταν η προφανής επιλογή για να διεκδικήσουν και η εταιρεία και η χώρα αυτήν τη μεγάλη ευκαιρία. Είχαμε σπουδαία ταλέντα, επαγγελματισμό, πίστη στο όραμα, ευελιξία και ετοιμότητα να το κάνουμε πράξη στον χρόνο και με τον τρόπο που απαιτούσε το επενδυτικό πλάνο. Και πείσαμε.
Πείσαμε γιατί μπορέσαμε να υποστηρίξουμε τη δυνατότητά μας να είμαστε εμείς η ανατρεπτική μεν, αλλά αξιόπιστη επιλογή για την PMI. Όχι θεωρητικά, αλλά πρακτικά. Πείσαμε με τους ανθρώπους μας που συντάχθηκαν στην προοπτική που έβαζε την Ελλάδα στο κέντρο της παγκόσμιας πρωτοπορίας. Είχαμε το θάρρος να ξεμάθουμε όσα ξέραμε, να μάθουμε τα πάντα από την αρχή και να καταφέρουμε μαζί κάτι που, θα μου επιτρέψετε να πω, είναι case study. Πείσαμε ότι μπορούμε, διαψεύσαμε τις αμφιβολίες, ξεπεράσαμε τις προσδοκίες, και επειδή οι επενδύσεις φέρνουν επενδύσεις, σε τρία χρόνια η σκληρή δουλειά και η αφοσίωση όλων των εργαζομένων μας έφερε τα 125 εκατομμύρια της πρόσφατης νέας επένδυσης.
Συχνά, βέβαια, οι επιχειρηματικοί ηγέτες επεξεργάζεστε σενάρια για το μέλλον. Το σενάριο της PMI απαιτούσε γενναιότητα και ρίσκο. Τι κουράγιο, ενέργεια και επιμονή απαιτήθηκε από τη δική σας πλευρά, για να το αναλάβετε και να το πάτε μέχρι τέλους;
Αν είσαι σε θέση ευθύνης και δεν επιθυμείς να πάρεις ρίσκο, τότε σίγουρα είσαι σε λάθος θέση. Σε ό,τι αφορά τις δικές μου ανησυχίες, είχα πολλές. Δεν διστάζω να μοιραστώ μαζί σας ότι πολλές φορές αναρωτήθηκα αν η ηγετική θέση της Παπαστράτος στην αγορά θα κλονιζόταν από την καταιγιστική αλλαγή που νομοτελειακά θα έφερνε η απόφαση για την απόλυτη μεταμόρφωση της ιστορικής καπνοβιομηχανίας. Τα πηγαίναμε ήδη εξαιρετικά. Τα μερίδιά μας ήταν πολύ υψηλά, οι εξαγωγές μας σημαντικές, οι προοπτικές μας σταθερές. Αυτή η σταθερότητα ήταν που με κλόνισε. Γιατί η σταθερότητα, η απραξία δεν είναι μέρος του DNA της Παπαστράτος. Είμαστε πρωτοπόροι από την πρώτη μέρα της λειτουργίας μας, εδώ και ενενήντα χρόνια. Πάντα αγκαλιάζαμε την αλλαγή με τόλμη, γιατί για εμάς η αλλαγή είναι ζωή.
Έτσι, το μέλλον ήταν μονόδρομος για να παραμείνουμε όχι μόνο σχετικοί με το όραμα της μητρικής εταιρείας και δυναμικά ενεργοί κρίκοι στην παγκόσμια ανάπτυξή της, αλλά και επιχειρηματικά βιώσιμοι σε βάθος χρόνου σε τοπικό επίπεδο. Η ευθύνη ήταν μεγάλη και ουσιαστική. Γιατί πίσω από τα excel είναι οι άνθρωποι, και οι άνθρωποί μας ήταν η πρώτη μου προτεραιότητα. Και, φυσικά, στην πορεία αυτή, η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να πεισθώ πρώτος εγώ για την αξία της μεγάλης αλλαγής που είχαμε μπροστά μας. Με ειλικρίνεια και διαφάνεια ξεκίνησα αυτό τον διάλογο εσωτερικά που μας οδήγησε να αλλάξουμε τον εαυτό μας πρώτα και στη συνέχεια να αλλάξουμε την εταιρεία. Αισθάνομαι ευλογημένος για το «μαζί» των συναδέλφων μου· μου άνοιξε τον δρόμο σε μια πορεία που αλλάζει τον κόσμο και φέρνει την Ελλάδα πιο κοντά στο να γίνει μία από τις πρώτες χώρες σε όλο τον κόσμο που θα αφήσουν το τσιγάρο στο παρελθόν.
Ο μετασχηματισμός δημιούργησε νέες θέσεις εργασίας, απαίτησε νέες δεξιότητες και, ταυτόχρονα, ήταν αναγκαίο να «χτίσετε» τη νέα εικόνα της εταιρείας προς τα έξω. Απαιτήθηκε και από εσάς προσωπικά εξωστρέφεια και «έκθεση». Πώς συνδυάστηκαν όλα αυτά και τι ρόλο έπαιξε η ομάδα σε αυτήν τη μετάβαση;
Δεν είναι θέμα εικόνας. Είναι θέμα ουσίας. Η μετάβασή μας χρειαζόταν φωνή και πρόσωπο. Για να εξηγήσει, να συνομιλήσει, να πείσει, εσωτερικά και εξωτερικά. Και αυτή η φωνή και το πρόσωπο δεν είναι μόνο τα δικά μου. Βεβαίως, όπως η θέση μου απαιτεί, έτυχα αυξημένης δημόσιας έκθεσης, όπως την χαρακτηρίζετε, όμως, στην πραγματικότητα η ουσιαστική δουλειά έγινε σε μικρές ομάδες μέσα στην εταιρεία, που, ανεξαρτήτως ιεραρχίας και αρμοδιότητας, «ζυμώθηκαν» και διαμόρφωσαν την κουλτούρα πίσω από την οποία όλοι συνταχθήκαμε.
Μια τόσο μεγάλη ανατροπή, για να είναι βιώσιμη, δεν μπορεί ποτέ να είναι υπόθεση ενός. Γι’ αυτό και το «μαζί» της Παπαστράτος έγινε ένα σπουδαίο όχημα που μας πάει και θα συνεχίζει να μας πάει μπροστά. Είμαστε μια ομάδα 1.200 ανθρώπων like no other. Το λέω με υπερηφάνεια και συγκίνηση.
Με ποια κριτήρια, αλήθεια, επιλέγετε τους συνεργάτες σας;
Μεγάλη κουβέντα τα κριτήρια για μια καλή συνεργασία. Για μένα, τα καίρια, τα ουσιαστικά είναι άυλα. Αυτά που δεν αποτυπώνονται σε ένα βιογραφικό όσο εκτενές και αν είναι. Αν έπρεπε να διαλέξω, θα έλεγα, εμπιστοσύνη, ειλικρίνεια και τόλμη να ξεβολευτείς, έστω κι αν κάνεις λάθος. Αυτά οδηγούν τον καθέναν και την καθεμιά στην πρόοδο και την εξέλιξη στο εργασιακό περιβάλλον.Αλλά οδηγούν και την ομάδα στο σύνολό της να γίνεται πιο δημιουργική, συμπεριληπτική, συνεργατική και πιο έτοιμη να αναγνωρίσει λάθη και αδυναμίες, και να αναπτύξει γρήγορα αντανακλαστικά για να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις.
Σας έχει δικαιώσει η μέχρι σήμερα πορεία του IQOS και ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για την πορεία του στο άμεσο μέλλον;
Αν σκεφτεί κανείς ότι στο χαρτοφυλάκιο της Παπαστράτος υπάρχουν κάποιες από τις πλέον «δυνατές» μάρκες τσιγάρων παγκοσμίως, είμαστε υπερήφανοι για τον τρόπο, τη συνέπεια και τη συνέχεια που το IQOS έχει καταφέρει να πείσει ήδη 320.000 ενήλικες καπνιστές στην Ελλάδα να το υιοθετήσουν και να διακόψουν το κάπνισμα. Και σε αυτό το γεγονός οφείλεται και η αισιοδοξία μας για το μέλλον. Το μέλλον όχι του προϊόντος μας, αλλά του smοke-free οράματός μας. Εκεί επικεντρώνουμε τις προσπάθειές μας, πάντα με διαφάνεια και ανοιχτό διάλογο. Και προς αυτή την κατεύθυνση ανανεώσαμε πρόσφατα τη δημόσια δέσμευσή μας για ένα εκατ. λιγότερους καπνιστές στην Ελλάδα έως το τέλος του 2021 και 1,5 εκατ. έως το τέλος του 2025 είτε μέσω της διακοπής του καπνίσματος είτε μέσω της στροφής σε καλύτερα, εναλλακτικά προϊόντα.
Στο επίκεντρο των αλλαγών που επέφερε η πανδημία βρίσκεται ο «συμπεριληπτικός καπιταλισμός». Πώς αντιλαμβάνεστε ως εταιρεία το δικό σας κοινωνικό αποτύπωμα και ποιες πρωτοβουλίες θα καθορίσουν τα επόμενα βήματά σας;
Κοινωνία και Παπαστράτος είχαν και έχουν ιστορικά κοινή διαδρομή σε καιρούς ειρήνης, αλλά και σε καιρούς «πολέμου», όπως η πρόσφατη αναμέτρηση όλων μας με την πανδημία. Η αναπτυξιακή και επιχειρηματική πορεία της εταιρείας μας είχε και έχει γνώμονα τον αντίκτυπο στην κοινωνία. Επενδύοντας, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας, ενισχύοντας την εξαγωγική δυναμική της χώρας, στηρίζοντας την εθνική οικονομία και δίνοντας σταθερά το «παρών» όπου υπάρχει ανάγκη.
Για εμάς το να παράγουμε κοινωνικό πλεόνασμα είναι αυτονόητο και πλέον οδηγείται συντεταγμένα από τη στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης που παρουσιάσαμε πρόσφατα. Μια στρατηγική δημόσια, διάφανη και δεσμευτική που βασίζεται σε πέντε πυλώνες. Για αρχή μιλάμε για καινοτομία προϊόντων, αναπτύσσοντας εναλλακτικές λύσεις για όλους και χτίζουμε πάνω στην υποδειγματική λειτουργία, με υπευθυνότητα απέναντι σε όλους, με στήριξη των ανθρώπων μας και της κοινωνίας και φυσικά προστασία του περιβάλλοντος. Ανάμεσα στις δεσμεύσεις μας είναι μέχρι το 2023, το 40% των διευθυντικών θέσεων της Παπαστράτος να καλύπτεται από γυναίκες. Παράλληλα, δεσμευόμαστε μέχρι το 2023, το 75% των εσόδων της Παπαστράτος να προέρχεται από καινοτόμα εναλλακτικά προϊόντα. Μέχρι το 2025, να έχουμε μειώσει κατά 20% την κατανάλωση ενέργειας και νερού και κάθε χρόνο να προχωράμε σε δράσεις για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
«Η δύναμη της ομάδας είναι ανίκητη. Κυρίως στις δύσκολες αποφάσεις, σε αβέβαιους καιρούς. Και γι’ αυτό οι ομάδες κάνουν τους ηγέτες και όχι οι ηγέτες τις ομάδες»
Οι εταιρείες επαναπροσδιορίζουν πλέον τις αξίες τους και οι επενδυτές λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις επιδόσεις ESG των εταιρειών στις οποίες επενδύουν. Ποια είναι η γνώμη σας;
Η πανδημία αποκάλυψε πόσο εύθραυστα είναι αυτά που θεωρούμε δεδομένα. Αποκάλυψε επίσης τον τρόπο διασύνδεσης των κινδύνων. Και για την κλιματική αλλαγή αλλά και για όλους τους τομείς που θέτουν σε κίνδυνο το μέλλον όλων μας. Η συνεργασία ήρθε στο προσκήνιο ως αναγκαιότητα όπως ποτέ άλλοτε μέχρι τώρα. Αλλά και η λογοδοσία με συγκεκριμένα κριτήρια για τις επιδόσεις ESG των εταιρειών. Αυτό που είναι βέβαιο, είναι ότι η οικοδόμηση μιας ισχυρής σύνδεσης με την κοινωνία δημιουργεί αξία, κυρίως επειδή χτίζει ανθεκτικότητα στο επιχειρηματικό μοντέλο.
Με τον σημερινό καταιγιστικό ρυθμό των εξελίξεων στην επιστήμη, η επιδίωξή μας είναι να αξιοποιήσουμε την ευκαιρία ώστε ως άνθρωποι, εταιρείες, κοινωνία να αναδείξουμε το harm reduction, όσον αφορά τη μείωση ή την εξάλειψη των συνεπειών της δραστηριότητάς μας. Σε αυτό το πλαίσιο, εμείς στο τρίπτυχο του ESG βάλαμε το «P» του product, αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητα να περιορίσουμε τις επιπτώσεις του προϊόντος μας. Είναι ο δικός μας τρόπος να δημιουργήσουμε και να αφήσουμε ένα καλύτερο αύριο στις επόμενες γενιές.
Διευθύνετε μια εταιρεία στην πιο ενδιαφέρουσα στιγμή της σύγχρονης ιστορίας της. Οι σπουδές σας στη Φυσική και οι διακρίσεις σας στις πωλήσεις τι ρόλο έπαιξαν και ποιες θεωρείτε απαραίτητες δεξιότητες ενός ηγέτη σήμερα;
Η επιστήμη της Φυσικής με οδήγησε στο να αναγνωρίσω τη σημασία και την αναγκαιότητα της έρευνας, αλλά και της επιστημονικής τεκμηρίωσης. Η θητεία μου στις πωλήσεις μού απέδειξε ότι, αν δεν ακούς τους ανθρώπους, δεν θα σε ακούσουν και εκείνοι ποτέ, όσο καλό και αν είναι αυτό που προτείνεις. Και η τύχη να ηγούμαι της Παπαστράτος μού έμαθε ότι ηγέτης είναι αυτός που παραμένει διά βίου μαθητής του καινούργιου.
Υπήρχε επιχειρηματικό background στην οικογένεια; Τι δουλειά έκανε ο πατέρας σας;
Ο πατέρας μου ήταν στρατιωτικός. Αξιωματικός στις καταδρομές. Και η μητέρα μου είναι η επιτομή της Ελληνίδας μητέρας που μεγαλώνει τα παιδιά της και φροντίζει την οικογένειά της με απέραντη αγάπη και μια καρδιά γεμάτη ανοχή και συγχώρεση για όλα. Και οι δυο μου γονείς επέμεναν στην ανάγκη να γινόμαστε καλύτεροι συνεχώς. Να κοπιάζουμε και να πετυχαίνουμε χωρίς έπαρση. Να αναζητούμε και να διεκδικούμε, πάντα με σεβασμό στον άλλον και με βάση τους κανόνες του σπιτιού που πάντα όριζαν τη ζωή και τη στάση μας.
Αν δεχτούμε ότι ο ηγέτης «πρέπει να ηγείται των αλλαγών» και να παίρνει δύσκολες αποφάσεις που δεν είναι πάντα δημοφιλείς, πόσο εφικτό είναι στην πράξη και γιατί στην πολιτική εκλέγουμε σχεδόν πάντα τον πιο δημοφιλή;
Η αλλαγή είναι ζωή. Και η ζωή δεν σταματάει. Δημοφιλία δεν σημαίνει απαραίτητα και διάρκεια. Και καμία ηγεσία δεν μπορεί να έχει έρεισμα στη διάρκεια μέσα από ένα μόνο πρόσωπο αλλά μόνο μέσα από την ομάδα και την αποτελεσματική λειτουργία της. Η δύναμη της ομάδας είναι ανίκητη. Κυρίως στις δύσκολες αποφάσεις, σε αβέβαιους καιρούς. Και γι’ αυτό οι ομάδες κάνουν τους ηγέτες και όχι οι ηγέτες τις ομάδες.
