Συνομιλώντας με τους κορυφαίους Έλληνες επιστήμονες
Διακεκριμένοι Έλληνες επιστήμονες μοιράζονται μαζί μας τις γνώσεις τους και την οπτική τους στη σειρά podcasts της Lifo «Άκου την Επιστήμη» που πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη της Παπαστράτος.
Kείμενο από τον Γιάννη Πανταζόπουλο για την Lifo (αναδημοσίευση)
Oκτώ κορυφαίες προσωπικότητες της επιστημονικής κοινότητας. Οκτώ διαφορετικές θεματικές. Οκτώ ηχητικές εκπομπές γεμάτες επιστημονικές πληροφορίες, διδάγματα και συμβουλές. Τους τελευταίους δύο μήνες είχαμε τη χαρά και την τιμή να φιλοξενήσουμε στο στούντιο της LiFO διακεκριμένους ακαδημαϊκούς οι οποίοι, σε μια κρίσιμη εποχή, μας διαφώτισαν με τις εμπεριστατωμένες αναλύσεις τους. Άλλωστε, τώρα δεν είναι η καταλληλότερη στιγμή για να τους ακούσουμε; Να αφουγκραστούμε όσα έχουν να μας πουν αλλά και να μας εξηγήσουν τι είναι αυτό που ζούμε, παραθέτοντας ιδέες, έρευνες, μελέτες και συμπεράσματα.
Σ' αυτό το πλαίσιο αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε μια νέα σειρά Podcasts με τίτλο «Άκου την Επιστήμη», προκειμένου να δώσουμε βήμα σε επιφανείς προσωπικότητες της επιστημονικής κοινότητας και στόχο να αναδείξουμε τη σημασία της επιστήμης, τον καίριο ρόλο της και τη συμβολή της στην κοινωνία. Στο πλευρό μας για την πραγματοποίηση της σειράς αυτής στάθηκε η εταιρεία Παπαστράτος, η οποία υποστήριξε το πρότζεκτ αυτό.
Καθώς η ανθρωπότητα βιώνει μια κρίσιμη περίοδο, η σωστή πληροφόρηση είναι πιο αναγκαία από ποτέ και η σειρά αυτή αποτελεί μια πολύτιμη παρακαταθήκη. Άλλωστε, όπως έχει πει ο Άγγλος συγγραφέας Τζον Ράσκιν: «Έργο της επιστήμης είναι να βάλει γεγονότα στη θέση των φαινομένων και αποδείξεις στη θέση των εντυπώσεων».
Δημήτρης Νανόπουλος
Στο πρώτο επεισόδιο της σειράς «Άκου την Επιστήμη» συνομιλήσαμε με τον θεωρητικό φυσικό και ακαδημαϊκό Δημήτρη Νανόπουλο. Σπούδασε στο τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Σάσεξ της Αγγλίας. Έγινε ερευνητής στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών Ευρώπης (CERN) στη Γενεύη, διευθυντής του Κέντρου Αστροσωματιδιακής Φυσικής του Κέντρου Προχωρημένων Ερευνών (HARC) στο Χιούστον του Τέξας αλλά και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών.
«Στη Φυσική με γοητεύει η κατανόηση του κόσμου μέσω των κανόνων της φύσης και των νόμων που διέπουν το σύμπαν. Η Κοσμολογία είναι μια συναρπαστική επιστήμη. Προσπαθείς να εξηγήσεις όλα όσα μας περιτριγυρίζουν» αφηγείται. Παράλληλα, όπως επισήμανε, «η απεραντοσύνη του σύμπαντος, το βάθος της ανθρώπινης γνώσης και η ικανοποίηση της ανακάλυψης συγκαταλέγονται στα πιο ενδιαφέροντα πεδία της Φυσικής».
Γι' αυτό, κατά τη διάρκεια της συζήτησης αναδείχθηκαν ενδιαφέρουσες πτυχές της νέας πραγματικότητας, του μετα- ανθρώπου, του εποικισμού νέων πλανητών αλλά και της σημασίας της επιστήμης σήμερα. Μεταξύ άλλων, μάθαμε από τον κ. Νανόπουλο ότι:
«Αρχές του 2030 θα έχουμε τις πρώτες μικρές αποικίες στη Σελήνη».
«Βρισκόμαστε σε μια εποχή που ο ίδιος ο άνθρωπος αλλάζει και μετατρέπεται στον μετα-άνθρωπο, δηλαδή σ' ένα υβρίδιο βιοτεχνολογίας».
«Το φαινόμενο του θανάτου, είτε πρακτικά είτε επιστημονικά, θα μετατεθεί».
Χρήστος Ζερεφός
Στο δεύτερο επεισόδιο της σειράς «Άκου την Επιστήμη» είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τον γενικό γραμματέα της Ακαδημίας Αθηνών και φυσικό Χρήστο Ζερεφό, θίγοντας θέματα σχετικά με τον ακανθώδη ρόλο της επιστήμης, την κλιματική αλλαγή και τις περιβαλλοντικές προκλήσεις. Σπούδασε Φυσική και Μετεωρολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και σε ερευνητικά κέντρα στις ΗΠΑ και είναι καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Αθηνών. Επίσης, είναι παγκοσμίως γνωστός για τις έρευνές του πάνω στις μεσοπρόθεσμες και τις μακροχρόνιες μεταβολές στο στρώμα του όζοντος, στην υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία και στη στρατόσφαιρα, καθώς επίσης και στην αλληλεπίδραση κλίματος και φυσικοχημικών παραμέτρων σε παγκόσμια κλίμακα. Μεταξύ άλλων, μάθαμε από τον κ. Ζερεφό ότι:
«Αν μπορούσαμε να συλλέξουμε την ενέργεια ενός κεραυνού, θα μπορούσαμε να ηλεκτροδοτήσουμε τη χώρα μας για κάποιους μήνες».
«Όταν λιώνουν οι πάγοι, αποκαλύπτονται απολιθώματα, παγωμένες ζωές και παλαιo-ιοί άγνωστοι σ' εμάς, οι οποίοι μπορεί να απελευθερωθούν».
«Η ανθρωπογενής παρέμβαση έχει αρχίσει να επηρεάζει την πορεία εξέλιξης των ακραίων καταστάσεων και τις κάνει να εμφανίζονται ολοένα και συχνότερα, επηρεάζοντας άμεσα την αγροτική παραγωγή, τους παράκτιους πληθυσμούς και την οικονομική ανάπτυξη πολλών χωρών».
Στυλιανός Αντωναράκης
Στο τρίτο επεισόδιο της σειράς είχαμε τη δυνατότητα να συνομιλήσουμε με τον ομότιμο καθηγητή Γενετικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, μέλος της Ελβετικής Ακαδημίας Επιστημών και πρώην πρόεδρο του Διεθνούς Οργανισμού Ανθρωπίνου Γονιδιώματος, Στυλιανό Αντωναράκη. Σε μια ζωντανή επικοινωνία, σε σύνδεση με τη χώρα της Ελβετίας, ο διακεκριμένος καθηγητής, ο οποίος, μαζί με τους συνεργάτες του, χαρτογράφησε την ακολουθία του χρωμοσώματος 21 που ευθύνεται για το σύνδρομο Down, σκιαγράφησε τις πιο ενδιαφέρουσες εκφάνσεις που έχει αντιμετωπίσει στην επιστήμη της Γενετικής, τον ρόλο του γονιδιώματος, τους κινδύνους που ελλοχεύουν και τη σημασία της έρευνας στην εποχή μας. Μεταξύ άλλων, μάθαμε από τον κ. Αντωναράκη ότι:
«Διαβάζοντας το γονιδίωμα, μπορούμε να θεραπεύσουμε ασθένειες όπως ο καρκίνος».
«Ο καθένας μας είναι διαφορετικός και ξεχωριστός από τους υπόλοιπους όσον αφορά το γονιδίωμα. Αυτή η ποικιλομορφία των γονιδιωμάτων είναι ένα δώρο της φύσης που μας ανάγει σε μοναδικές βιολογικές προσωπικότητες».
«Η επιστήμη δεν είναι θεολογία και προχωρά με την αίρεση και την αντιπαράθεση».
Ελίζα Κονοφάγου
Στο τέταρτο επεισόδιο της σειράς συνομιλήσαμε με την καθηγήτρια Βιοϊατρικής Μηχανικής και Ραδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης και διευθύντρια του Εργαστηρίου Υπερήχων και Ελαστικής Απεικόνισης, Ελίζα Κονοφάγου. Είναι ευρέως γνωστή στην επιστημονική κοινότητα λόγω της ανάπτυξης νέων τεχνικών υπερήχων που αφορούν την απεικόνιση, καθώς και για τις θεραπευτικές τους εφαρμογές σε ασθένειες όπως το Αλτσχάιμερ και το Πάρκινσον, κάτι που συζητήθηκε εκτενώς στο συγκεκριμένο podcast. Μιλήσαμε, επίσης, για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι επιστήμονες την περίοδο αυτή αλλά και για διαφορετικού ύφους θέματα, όπως η κατασκευή νανομπότ-γιατρών για τον αμερικανικό στρατό. Μεταξύ άλλων, μάθαμε από την κ. Κονοφάγου ότι:
«Ελπίζουμε ότι σύντομα θα θεραπεύσουμε Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον».
«Αναπτύσσουμε υπερηχητικά συστήματα για τοπική θεραπεία του καρκινώματος και του προσωρινού ανοίγματος του αιματοεγκεφαλικού φραγμού στον εγκέφαλο για τη θεραπεία του Αλτσχάιμερ και του Πάρκινσον».
«Μέσω υπερηχητικών κυμάτων εργαζόμαστε για την καταπολέμηση του πόνου».
Μανώλης Δερμιτζάκης
Στο πέμπτο επεισόδιο της σειράς συνομιλήσαμε με τον διεθνούς φήμης καθηγητή Γενετικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Γενεύης και διευθυντή στο Κέντρο Γονιδιωματικής «Health 2030», Μανώλη Δερμιτζάκη. Ο σημαντικός Έλληνας γενετιστής, γνωστός ευρέως για τις μελέτες του που ρίχνουν φως στη γενετική βάση πλήθους νόσων, παρουσίασε όλα τα δεδομένα για τον κορωνοϊό, αναφέρθηκε ενδελεχώς στη δημόσια συζήτηση περί παρενεργειών των εμβολίων αλλά και για το αποτύπωμα που θα έχει η πανδημία στις κοινωνίες. Μεταξύ άλλων, μάθαμε από τον κ. Δερμιτζάκη ότι:
«Με τον κορωνοϊό μπορεί να ζήσουμε και δεκαετίες».
«Η πανδημία ενίσχυσε την υπευθυνότητα και την ενσυναίσθηση των πολιτών».
«Το σημαντικό είναι ότι επανεκτιμήθηκε η σημασία της επιστήμης. Είναι πολύ σημαντικό το ότι ήρθε στην καθημερινότητά μας ο επιστημονικός τρόπος προσέγγισης των κρίσιμων αποφάσεων».
Ιγνάτιος Οικονομίδης
Στο έκτο επεισόδιο της σειράς φιλοξενήσαμε στο στούντιο της LiFO τον αναπληρωτή καθηγητή Καρδιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διευθυντή του Εργαστηρίου Προληπτικής Καρδιολογίας και Υπερηχογραφίας στη Β' Καρδιολογική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου «Αττικόν», Ιγνάτιο Οικονομίδη. Ο σημαντικός Έλληνας καρδιολόγος εξήγησε ποια είναι τα οφέλη της μεσογειακής διατροφής, αναφέρθηκε στις συνέπειες του καπνίσματος, στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος αλλά και στο πώς μπορείς να έχεις μια υγιή καρδιά για πολλά χρόνια. Δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει τις σημαντικά μικρότερες συνέπειες του ατμίσματος του ηλεκτρονικού τσιγάρου στην υγεία του καπνιστή σε σχέση με το συμβατικό τσιγάρο, αλλά και το πόσο έχει επηρεάσει ο κορωνοϊός τα καρδιαγγειακά προβλήματα. Μεταξύ άλλων, μάθαμε από τον κ. Οικονομίδη ότι:
«Η πανδημία "έκρυψε" τα καρδιαγγειακά προβλήματα».
«Η μεσογειακή διατροφή σώζει ζωές».
«Το καθημερινό περπάτημα χαρίζει υγιή καρδιά».
Κωνσταντίνος Δασκαλάκης
Στο έβδομο επεισόδιο της σειράς είχαμε τη χαρά και την τιμή να συνομιλήσουμε με τον παγκοσμίου φήμης και πολυβραβευμένο Έλληνα καθηγητή του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) αλλά και μέλος του Εργαστηρίου Πληροφορικής και Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT, Κωνσταντίνο Δασκαλάκη. Οι ομιλίες του γεμίζουν ολόκληρα αμφιθέατρα, οι απόψεις του απασχολούν τα πρωτοσέλιδα, όλοι θέλουν να φωτογραφηθούν μαζί του και οι διαλέξεις του είναι περιζήτητες. Αναμφίβολα, πρόκειται για ένα από τα πιο λαμπρά μυαλά της παγκόσμιας ακαδημαϊκής κοινότητας.
Φοίτησε στο Βαρβάκειο Πειραματικό Λύκειο (το απολυτήριό του έγραφε 20) και είναι απόφοιτος του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, όπου αρίστευσε με βαθμό πτυχίου 9,98. Επίσης, να θυμίσουμε ότι πήγε για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ και έγινε ευρύτερα γνωστός όταν το 2009 κατάφερε, με τη συνδρομή του καθηγητή του Χρίστου Παπαδημητρίου και του συνεργάτη του Πολ Γκόλντμπεργκ, να λύσει έναν δύσκολο γρίφο της πληροφορικής που έμενε άλυτος από το 1950, τον γρίφο του Nας.
Ο διακεκριμένος Έλληνας επιστήμονας αναφέρθηκε στον έναν χρόνο της πανδημίας, στην τεχνητή νοημοσύνη, στους αλγόριθμους, στο ψηφιακό αποτύπωμα αλλά και στη χρήση της τεχνολογίας στο μέλλον. Μεταξύ άλλων, μάθαμε από τον κ. Δασκαλάκη ότι:
«Ο αλγόριθμος είναι ο νέος Μεγάλος Αδελφός».
«Η συλλογή δεδομένων και η χρήση τους ενέχει τεράστιους κινδύνους παραβίασης της ιδιωτικότητάς μας και θα έπρεπε να γίνεται μόνο στο πλαίσιο πολύ αυστηρών κανόνων ασφάλειας πληροφοριών και προστασίας των προσωπικών δεδομένων».
«Ένα από τα πιο σημαντικά που μας έμαθε η καραντίνα είναι ότι η φυσική ανθρώπινη επαφή, τελικά, είναι ανεκτίμητη».
Αναστάσιος Σταλίκας
Στο όγδοο επεισόδιο της σειράς φιλοξενήσαμε στο στούντιο της LiFO τον καταξιωμένο καθηγητή Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και «πατέρα» της Θετικής Ψυχολογίας στην Ελλάδα, Αναστάσιο Σταλίκα. Είναι ιδρυτής και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Θετικής Ψυχολογίας και διαθέτει μακρά διδακτική εμπειρία, έχοντας διατελέσει καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο McGill στο Μόντρεαλ, όπως και στα πανεπιστήμια της Oτάβα, των Αθηνών και της Κρήτης. Κατά τη διάρκεια της συναρπαστικής μας συζήτησης μας μίλησε για τη δύναμη των θετικών συναισθημάτων, τις διαφορές μεταξύ θετικής και κλασικής ψυχολογίας, για το πώς να ζεις μια ζωή με νόημα, για την ευτυχία, την ψυχική ανθεκτικότητα και τις ανθρώπινες σχέσεις. Μεταξύ άλλων, μάθαμε από τον κ. Σταλίκα ότι:
«Η Θετική Ψυχολογία είναι αυτή που μας προτείνει να ασχολούμαστε με πράγματα τα οποία δίνουν νόημα στη ζωή μας. Να βάζουμε καθημερινά στόχους τους οποίους μπορούμε να πετύχουμε και να αρχίσουμε να ονειρευόμαστε».
«Πόσο πολύτιμη είναι η αξία των θετικών συναισθημάτων».
«Θεωρώ ατυχές το γεγονός ότι στην εποχή μας μιλάμε για κοινωνική απόσταση (social distancing), ενώ θα έπρεπε να μιλάμε μόνο για φυσική απόσταση».
