Χρήστος Χαρπαντίδης: «Όραμά μου το τέλος του τσιγάρου»
Συνέντευξη στην Αλεξάνδρα Γκίτση για την ελληνική έκδοση του περιοδικού Forbes (αναδημοσίευση)
Πριν από τέσσερα χρόνια, όταν η χώρα βρισκόταν μεταξύ σφύρας και άκμονος, ο Χρήστος Χαρπαντίδης, ο Πρόεδρος και Διευθύνων σύμβουλος της Παπαστράτος, μαζί με την ομάδα του, κατάφερε να πείσει τα κεντρικά της Philip Morris International να επενδύσει στην Ελλάδα 300 εκατ. ευρώ και να καταστήσει το ελληνικό εργοστάσιο ένα από τα μόλις δύο εργοστάσια της PMI παγκοσμίως που παράγουν καινοτόμα και δυναμικά αναπτυσσόμενα καπνικά προϊόντα.
Σήμερα, τέσσερα χρόνια έπειτα από εκείνες τις διαπραγματεύσεις και τρία από την υλοποίηση εκείνης της επένδυσης, μέσω της οποίας το εργοστάσιο της Παπαστράτος στον Ασπρόπυργο έσβησε το συμβατικό τσιγάρο, η εταιρεία προχωρά σε ακόμα μία μεγάλη επένδυση. Μια επένδυση που έχει και έναν συμβολισμό. Συμπίπτει χρονικά με τη συμπλήρωση 90 ετών από τα εγκαίνια του εργοστασίου της στον Πειραιά, που έγιναν στις 29 Μαΐου του 1931 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Το νέο επενδυτικό πρόγραμμα της Παπαστράτος, ύψους 125 εκατ. ευρώ, έχει στόχο, όπως λέει ο Χρήστος Χαρπαντίδης στη συνέντευξη που παραχώρησε στο "Forbes", «να απελευθερώσει −με μεγαλύτερη ταχύτητα και ορμή− τη δυναμική που υπάρχει στο εργοστάσιό μας». Και αυτή είναι η μία οπτική της επένδυσης. Γιατί, όπως λέει ο κ. Χαρπαντίδης, η νέα επένδυση της Παπαστράτος «θα κάνει ακόμα πιο θετικό και ουσιαστικό το αποτύπωμά μας». Γιατί για την Παπαστράτος, όπως σημειώνει ο ίδιος, «τα οφέλη έχουν νόημα μόνο όταν επιστρέφουν στην κοινωνία και την οικονομία».
Η πρώτη επένδυση των 300 εκατ. ευρώ έφερε 400 νέες θέσεις εργασίας, αυξάνοντας κατά 50% τους εργαζομένους στην εταιρεία, και εκτόξευσε τις ελληνικές εξαγωγές. Η νέα επένδυση δημιουργεί 115 θέσεις εργασίας. Στη συνέντευξή του στο "Forbes" ο Χρήστος Χαρπαντίδης μιλά για τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η Παπαστράτος για ένα μέλλον χωρίς τσιγάρο και για τον στόχο που έχει θέσει, σε δέκα χρόνια από σήμερα, το τσιγάρο να αποτελεί παρελθόν στην Ελλάδα.
Εκτός από τα σχέδια της Παπαστράτος, ο κ. Χαρπαντίδης μιλά για τις επιπτώσεις της πανδημίας στην οικονομία. Όπως λέει, η «πανδημία διέκοψε προσωρινά την πορεία ανόδου της Ελλάδας». Εκτιμά ότι η χώρα σύντομα θα επιστρέψει σε τροχιά ανάπτυξης. Τονίζει ότι ο μετασχηματισμός του κράτους «μπορεί και πρέπει να προχωρήσει», ενώ σημειώνει πως «το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αποτελεί μια ισχυρή βάση, έναν αναλυτικό οδηγό για τη δημιουργία της Ελλάδας και της οικονομίας που θέλουμε».
Κύριε Χαρπαντίδη, πριν από λίγες ημέρες ανακοινώσατε την υλοποίηση ακόμα μίας επένδυσης της Παπαστράτος στην Ελλάδα. Θα μπορούσατε να μας αναλύσετε τη στρατηγική πίσω από αυτήν τη νέα επένδυση και πού θα κατευθυνθούν τα προς επένδυση κεφάλαια;
Τα 125 εκατ. ευρώ επενδύονται εδώ, στις εγκαταστάσεις μας στον Ασπρόπυργο. Μια επένδυση που έρχεται τρία μόλις χρόνια μετά την προηγούμενη επένδυση, ύψους 300 εκατ. ευρώ. Μέσω αυτής μετασχηματίσαμε την παραγωγή μας, σταματώντας οριστικά να παράγουμε τσιγάρα. Μετατρέψαμε το εργοστάσιο της Παπαστράτος σε ένα από τα μόλις δύο εργοστάσια της Philip Morris International (PMI) παγκοσμίως που παράγουν καινοτόμα και δυναμικά αναπτυσσόμενα καπνικά προϊόντα.
Το νέο επενδυτικό πρόγραμμα έχει στόχο να απελευθερώσει −με μεγαλύτερη ταχύτητα και ορμή− τη δυναμική που υπάρχει στο εργοστάσιό μας. Συγκεκριμένα, επενδύουμε στην εγκατάσταση δύο νέων, υπερσύγχρονων γραμμών παραγωγής για θερμαινόμενες ράβδους καπνού για το IQOS και μίας νέας γραμμής για την παραγωγή φίλτρων. Παράλληλα, αναβαθμίζουμε τις υπάρχουσες γραμμές παραγωγής, προκειμένου να παράγουν τα προϊόντα της επόμενης γενιάς του IQOS. Το τρίτο πεδίο, το οποίο και μεταμορφώνεται μέσα από την επένδυση, είναι η Εκτυπωτική μας Μονάδα. Προχωρούμε στην πλήρη ψηφιοποίησή της, αντικαθιστώντας τον υφιστάμενο εξοπλισμό με δύο νέες γραμμές ψηφιακής εκτύπωσης.
Πρόκειται για μια κρίσιμη επένδυση, που, πέρα από όλα τα υπόλοιπα, αποτελεί επισφράγισμα της υψηλής ποιότητας προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται εδώ, στη χώρα μας, και φτάνουν σε όλο τον κόσμο.
Ποια εκτιµάτε ότι θα είναι τα οφέλη για την ελληνική οικονοµία από τη νέα επένδυση στο μέλλον και ποιο το αποτύπωμα της προηγούμενης επένδυσης που υλοποιήσατε πριν από λίγα χρόνια;
Τα οφέλη είναι απτά, μετρήσιμα και συνοψίζονται στο τρίπτυχο: μεγαλύτερη παραγωγή, περισσότερες εξαγωγές, νέες θέσεις εργασίας. Η προηγούμενη επένδυση έφερε 400 νέες θέσεις εργασίας, αυξάνοντας κατά 50% τους εργαζόμενους στην εταιρεία. Η μετατροπή μας σε ένα από τα πρώτα διεθνώς παραγωγικά κέντρα για τις θερμαινόμενες ράβδους καπνού, εκτός από το στρατηγικό προβάδισμα που έδωσε στην Παπαστράτος, εκτόξευσε τις ελληνικές εξαγωγές. Σήμερα, μόλις το 14% της παραγωγής μας προορίζεται για την εγχώρια αγορά. Ο μεγαλύτερος όγκος παραγωγής των καινοτόμων προϊόντων της Παπαστράτος εξάγεται σε 15 χώρες, σε όλο τον πλανήτη.
Η νέα επένδυση θα κάνει ακόμα πιο θετικό και ουσιαστικό το αποτύπωμά μας. Πιστοί στο όραμά μας για έναν κόσμο χωρίς τσιγάρο, ενισχύουμε τις δυνατότητές μας και τη θέση μας στην παγκόσμια αγορά. Υπογραμμίζω το τελευταίο γιατί για εμάς τα οφέλη έχουν νόημα μόνο όταν επιστρέφουν στην κοινωνία και την οικονομία. Η νέα επένδυση δημιουργεί 115 θέσεις εργασίας. Ήδη έχουμε προσλάβει σχεδόν τους μισούς από τους νέους μας συναδέλφους και εκπαιδεύονται. Είναι μεγάλη η χαρά και η ικανοποίηση που παίρνεις βλέποντας την περήφανη και δεμένη οικογένειά σου να μεγαλώνει.
Μία από τις βασικές δεσμεύσεις της Philip Morris International είναι ο επιχειρηματικός μετασχηματισμός, η απομάκρυνση από τα τσιγάρα και η στροφή σε εναλλακτικές λύσεις. Ο στόχος μέχρι το 2025, όπως έχει ανακοινωθεί, είναι τουλάχιστον 40 εκατομμύρια ενήλικοι καπνιστές να σταματήσουν το κάπνισμα και να στραφούν σε εναλλακτικές λύσεις και σε ένα «μέλλον χωρίς τσιγάρο». Ποιος είναι ο στόχος της Παπαστράτος για την Ελλάδα;
Βάλαμε από την αρχή τον πήχη ψηλά. Όχι για να εντυπωσιάσουμε, αλλά γιατί μόνο έτσι πιστεύουμε πως μπορεί να δοθεί λύση στο πρόβλημα του καπνίσματος. Στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης, θέσαμε στόχους, και μάλιστα πολύ συγκεκριμένους. Η μείωση του αριθμού των καπνιστών έχει κεντρική θέση σε αυτό το σχέδιο, που θα αποτελέσει τον οδικό μας χάρτη για τα επόμενα χρόνια. Έτσι, δεσμευόμαστε πως μέχρι το 2023 το 75% των καθαρών εσόδων μας θα προέρχεται από καινοτόμα, εναλλακτικά προϊόντα, ενώ ανανεώνουμε τον στόχο του 1 εκατ. λιγότερων καπνιστών στην Ελλάδα έως το τέλος του 2021 σε 1,5 εκατ. έως το τέλος του 2025. Πώς; Είτε διακόπτοντας το τσιγάρο είτε στρεφόμενοι σε καλύτερα, εναλλακτικά προϊόντα.
Κομβικό σημείο για να επιτευχθεί αυτό είναι να υπάρχει διαρκής και τεκμηριωμένη ενημέρωση προς τους καπνιστές. Άλλωστε, η πρόσφατη έρευνα της MARC (Mάρτιος 2021), για λογαριασμό της Παπαστράτος, φανέρωσε ότι η συντριπτική πλειοψηφία της κοινής γνώμης (πάνω από 88%) πιστεύει πως θα πρέπει να υπάρχει επαρκής ενημέρωση και πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με εναλλακτικές λύσεις καπνίσματος.
Πόσο μακριά είναι η επίτευξη του στόχου για ένα «μέλλον χωρίς τσιγάρο»; Μπορεί η Ελλάδα να γίνει η χώρα που θα πει πρώτη «αντίο» στο τσιγάρο;
Είναι λανθασμένη η αντίληψη πως η Ελλάδα δεν μπορεί να κόψει το τσιγάρο, όπως αποδείχθηκε μύθος ότι στη χώρα μας δεν μπορεί να εφαρμοστεί ο αντικαπνιστικός νόμος. Δεν υπάρχει κάτι που δεν μπορούμε να πετύχουμε, αν ενωθούμε κάτω από έναν κοινό στόχο. Πολιτεία, επιστημονική κοινότητα, κοινωνία και επιχειρήσεις πρέπει να συνδυάσουμε δυνάμεις, να «μπολιάσουμε» την τεχνογνωσία με τη δέσμευση για ένα διαφορετικό αύριο.
Αν σχηματίσουμε ένα ισχυρό και αλληλοσυμπληρούμενο μέτωπο ενάντια στο τσιγάρο, τότε ναι, είμαι όχι απλώς αισιόδοξος, αλλά βέβαιος πως η Ελλάδα μπορεί να γίνει μια από τις πρώτες χώρες που θα γυρίσουν την πλάτη στο κάπνισμα. Θέλουμε και στοχεύουμε σε δέκα χρόνια από σήμερα, τη μέρα που θα γιορτάζουμε τα 100 χρόνια της Παπαστράτος, να έχουμε κάνει την Ελλάδα, όλοι μαζί, μια χώρα όπου το τσιγάρο θα αποτελεί οριστικά παρελθόν.
Ποια είναι η µέχρι σήµερα πορεία του IQOS και το µερίδιο που ελέγχει στην αγορά; Ποιες οι εκτιμήσεις σας για την πορεία του στο άμεσο μέλλον;
310.000 ενήλικες καπνιστές στην Ελλάδα έχουν ήδη κόψει το τσιγάρο, χάρη στο IQOS. Ενδεικτικό της ανοδικής πορείας των εναλλακτικών μας προϊόντων είναι το γεγονός πως στην Αττική οι θερμαινόμενες ράβδοι καπνού ξεπερνούν σε μερίδιο αγοράς κάθε μάρκα παραδοσιακών τσιγάρων. Όμως για εμάς η ουσία δεν βρίσκεται στα μερίδια αγοράς. Βρίσκεται στον μεγάλο αριθμό των ανθρώπων που εξακολουθούν να καπνίζουν. Η αρχή μας είναι η εξής: Αν δεν καπνίζεις, μην το ξεκινήσεις. Αν καπνίζεις, να το διακόψεις. Αν δεν το διακόψεις, άλλαξε. Και θέλουμε να είμαστε ξεκάθαροι σε αυτό: Δεν υπάρχει ασφαλές τσιγάρο. Μπορούν όμως να υπάρχουν καλύτερα, δυνητικά λιγότερο επιβλαβή προϊόντα νικοτίνης για όσους επιλέγουν να συνεχίζουν να καπνίζουν. Και αυτό ακριβώς κάνουμε. Με αυστηρά επιστημονικά πρότυπα, αναπτύσσουμε μια σειρά από τεχνολογικά εξελιγμένες λύσεις, χωρίς καύση. Διότι το πρόβλημα, σύμφωνα πάντα με τα επιστημονικά δεδομένα που προέκυψαν έπειτα από χρόνια ερευνών, εντοπίζεται στην καύση του καπνού.
Η επόμενη μέρα θα κριθεί στην επιτυχία μας να περάσουμε αυτό το μήνυμα σε ακόμα περισσότερους ενήλικους καπνιστές. Εκεί αφιερώνουμε όλες μας τις δυνάμεις πλέον, μετρώντας όχι πελάτες, αλλά λιγότερους καπνιστές. Το σίγουρο είναι πως σε αυτήν τη μάχη, που μας αφορά όλους, η Παπαστράτος θα συνεχίσει με την ίδια αποφασιστικότητα, αλλά πλέον με μεγαλύτερη εμπειρία, να δηλώνει δυναμικά «παρών».
Πώς και πόσο επηρέασε η πανδημία τη δραστηριότητά σας;
Φυσικά και μας επηρέασε η πανδημία, όπως επηρέασε κάθε επιχείρηση και κάθε άνθρωπο, σε ολόκληρο τον πλανήτη. Έπρεπε, ειδικά το πρώτο διάστημα, να επανεφεύρουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούμε. Διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την προστασία των εργαζομένων μας, ότι το εργοστάσιο και τα κανάλια μας λειτουργούν και ότι οι καταναλωτές εξυπηρετούνται.
Το μεγάλο πλεονέκτημα για την Παπαστράτος, προκειμένου να ξεπεράσουμε εκείνη την περίοδο και να συνεχίσουμε απρόσκοπτα, είναι ότι έχουμε έναν οργανισμό που είναι εξοικειωμένος με τη συνεχή αλλαγή, καθώς βρισκόμαστε και οι ίδιοι στη μέση του δικού μας ριζικού μετασχηματισμού σε εταιρεία τεχνολογίας με φάρο την επιστήμη και όραμα το τέλος του τσιγάρου. Δεν κλείσαμε το εργοστάσιό μας και δεν κάναμε βήμα πίσω. Αξιοποιήσαμε την κρίση για να επιταχύνουμε την αλλαγή μας. Η τεχνολογία μάς έδωσε λύσεις που δοκιμάστηκαν και πλέον αποκτούν μόνιμο χαρακτήρα.
Ένα από τα προβλήµατα της αγοράς των παραδοσιακών καπνικών προϊόντων, που «χτυπάει» και τα δημόσια έσοδα, είναι το παράνομο εμπόριο. Πόσο εκτενές είναι και πώς το αντιµετωπίζετε;
Κάποτε η Ελλάδα ήταν πέρασμα για τα παράνομα τσιγάρα. Εδώ και μερικά χρόνια, όμως, αποτελεί προορισμό. Μόνο το 2020 τα δημόσια ταμεία έχασαν 551 εκατ. ευρώ, αλλά το πλήγμα δεν αφορά αποκλειστικά την οικονομία. Ο μεγαλύτερος, άμεσος κίνδυνος, είναι για την ίδια την κοινωνία. Τα παράνομα τσιγάρα αποτελούν αποδεδειγμένα πηγή χρηματοδότησης για διεθνείς εγκληματικές οργανώσεις και τρομοκρατικά δίκτυα. Αγοράζοντας φθηνά τσιγάρα, αγνώστου προέλευσης και σύστασης, χρηματοδοτούνται άλλες μορφές οργανωμένου εγκλήματος, που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια της κοινωνίας. Η οικονομική κρίση έδωσε στο παράνομο εμπόριο τσιγάρων χαρακτηριστικά πανδημίας. Το 2020 το 22,4% της συνολικής κατανάλωσης τσιγάρων προερχόταν από την παράνομη αγορά, δηλαδή πάνω από 1 στα 5 πακέτα τσιγάρων, με την Ελλάδα να κατέχει τη δεύτερη θέση ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. Για να είμαστε ρεαλιστές, όποια μέτρα και να λάμβανε μια κυβέρνηση, τα παράνομα τσιγάρα δεν θα εξαφανίζονταν.
Αυτό που μπορεί να γίνει είναι να περιοριστεί το φαινόμενο και αυτός είναι ένας στόχος για τον οποίο η Παπαστράτος έχει αφιερώσει περισσότερα από 6 εκατ. ευρώ, για δράσεις υποστήριξης των διωκτικών Αρχών και για εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών. Και εδώ η αρχή μας είναι ίδια. Πιστεύουμε πως λύσεις σε μεγάλα προβλήματα μπορούν να δοθούν μόνο μέσα από τη συνεργασία. Η Πολιτεία καταβάλλει μια τεράστια προσπάθεια, μετρώντας σημαντικές νίκες ενάντια στα δίκτυα λαθρεμπορίας. Παραμένουμε στην πρώτη γραμμή σε αυτήν τη μάχη και εργαζόμαστε ώστε ακόμα περισσότεροι φορείς και εταιρείες να βρεθούν δίπλα μας.
Μια επιχείρηση κρίνεται, πέρα από το οικονομικό της αποτύπωμα, και από το αποτύπωμά της στην κοινωνία, στο περιβάλλον κ.λπ. Σύμφωνα με την ανακοίνωσή σας, ο 5ος πυλώνας της στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης της Παπαστράτος αφορά τη στήριξη της κοινωνίας. Θα μας πείτε ποια είναι τα πλάνα σας για αυτόν;
Η παραγωγή κοινωνικού πλεονάσματος από κάθε μας δράση αποτελεί μέρος των αξιών και του DNA μας ως Παπαστράτος εδώ και 90 χρόνια. Γιατί μπορεί να μην υπήρχε ο όρος της βιώσιμης ανάπτυξης όταν ξεκινούσαμε, αλλά ο Ευάγγελος Παπαστράτος έλεγε πάντα ότι πρέπει να παλεύεις για ένα υψηλότερο ιδανικό και όχι μόνο για την οικονομική ευμάρεια. Mια δέσμευση απέναντι στην κοινωνία, στην οποία μείναμε πιστοί σε περιόδους ειρήνης, σε περιόδους πολέμου και, πρόσφατα, στην περίοδο της πανδημίας. Συγκεκριμένα, κάθε χρόνο διαθέτουμε κατά μέσο όρο 750.000 ευρώ για να στηρίξουμε την κοινωνία μέσα από τακτικές και έκτακτες πρωτοβουλίες.
Η στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης, το σχέδιο που παρουσιάσαμε πρόσφατα, και πιο συγκεκριμένα ο 5ος πυλώνας που αφορά την Κοινωνία, κατευθύνει τις δράσεις αυτές στην αντιμετώπιση δύο σημαντικών προκλήσεων που συνδέονται άμεσα με την κοινωνική βιωσιμότητα. Για τα επόμενα χρόνια δεσμευόμαστε να κατευθύνουμε τους πόρους μας κατά 50% σε δράσεις για την ενδυνάμωση της γυναίκας και τον ρόλο της στο κοινωνικό σύνολο και κατά 50% σε δράσεις για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Δύο άξονες που επιλέξαμε ακριβώς γιατί νιώθουμε πως η ανάγκη για δράση εδώ είναι άμεση και επιτακτική. Γιατί η αλλαγή αντιλήψεων, συνηθειών και συμπεριφορών σε αυτά τα δύο πεδία είναι προϋπόθεση προκειμένου η ανάπτυξη να είναι κοινωνικά δίκαιη και βιώσιμη.
Έχετε δηλώσει πως η πανδημία και οι οικονομικές της επιπτώσεις λειτούργησαν ως επιβραδυντής της ανάπτυξης. Τι πιστεύετε ότι πρέπει να κάνει η χώρα για να καλύψει το κενό που δημιούργησε η πανδημία;
Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξος. Η πανδημία διέκοψε προσωρινά την πορεία ανόδου της Ελλάδας. Δεν στάθηκε ικανή να τη σταματήσει. Σύντομα θα επιστρέψουμε σε τροχιά ανάπτυξης. Θα το καταφέρουμε μέσω της σημαντικής ευκαιρίας που μας δίνει το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Ανάκαμψης, αλλά και κάνοντας κάτι ακόμα: βγάζοντας για άλλη μία φορά τον καλύτερό μας εαυτό. Η Ελλάδα έχει αποδείξει πως στα δύσκολα βρίσκει το απαραίτητο εκείνο απόθεμα δυνάμεων και δημιουργικότητας για να ξεπεράσει κάθε εμπόδιο.
Αυτό δεν σημαίνει πως η ανάκαμψη είναι δεδομένη. Χρειάζεται εγρήγορση, σχέδιο και αποφασιστικότητα από την πλευρά της Πολιτείας. Απαιτεί όμως και από εμάς, τις επιχειρήσεις, να στηρίξουμε έμπρακτα την προσπάθεια, να αποδείξουμε ξανά πως πιστεύουμε σε αυτόν τον τόπο και τις δυνατότητές του. Να το αποδείξουμε επενδύοντας, δημιουργώντας ευκαιρίες απασχόλησης, προχωρώντας σε αλλαγές που θωρακίζουν τη δική μας βιωσιμότητα και τη βιωσιμότητα της κοινωνίας συνολικά.
Η πανδημία, μεταξύ πολλών άλλων, επαναπροσδιόρισε σε μεγάλο βαθμό αυτό που ονομάζουμε «μεγάλη εταιρεία» και όσα παραδοσιακά συνδέαμε με αυτόν τον χαρακτηρισμό. Σήμερα, μεγάλη εταιρεία όπως εμείς το αντιλαμβανόμαστε είναι αυτή που ενισχύει και αξιοποιεί τις νέες τεχνολογίες, που οδηγείται από την επιστήμη, που συνεισφέρει στην τροφοδότηση της αγοράς εργασίας με σταθερές, καλά αμειβόμενες θέσεις απασχόλησης, που δίνει το "παρών" στις ανάγκες της κοινωνίας. Που έχει τη βούληση και την ικανότητα να γίνει πόλος μιας κοινής ανάπτυξης, μιας συνολικής ευημερίας που δεν θα αφήνει κανέναν πίσω. Που δίνει μεγάλες λύσεις στα μεγάλα προβλήματα.
Η επόμενη μέρα της ελληνικής οικονομίας προϋποθέτει την αναθεώρηση δομών, λειτουργιών και συμπράξεων για τον στρατηγικό σχεδιασμό ενός βιώσιμου Εθνικού Αναπτυξιακού Σχεδίου;
Η πανδημία, εκτός από τα δεινά που προκάλεσε, ανέδειξε ταυτόχρονα τα αδύναμα σημεία της οικονομίας μας. Ο κορονοϊός έφερε στην επιφάνεια, με επιτακτικό τρόπο, την ανάγκη για αλλαγή. Αλλαγή πρωτίστως του ίδιου του παραγωγικού και αναπτυξιακού μοντέλου. Προσφέροντάς μας μια σημαντική ευκαιρία για να δημιουργήσουμε μια ανταγωνιστικότερη, ανθεκτικότερη οικονομία, χωρίς ημερομηνία λήξης.
Μπορεί να φαντάζει υπερβολικά φιλόδοξος ο στόχος, όμως δεν είναι. Ποιος θα μπορούσε να πιστέψει πριν από την πανδημία πως το ελληνικό κράτος θα έκανε το ψηφιακό άλμα που πραγματοποίησε, αποτελώντας μάλιστα πρότυπο για πολλές χώρες της Ευρώπης; Ο μετασχηματισμός του κράτους μπορεί και πρέπει να προχωρήσει, πέρα από την ψηφιακή διακυβέρνηση, σε δομές, διαδικασίες και πολιτικές που για δεκαετίες ταλαιπωρούσαν τον πολίτη και στέκονταν εμπόδιο στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας. Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αποτελεί μια ισχυρή βάση, έναν αναλυτικό οδηγό για τη δημιουργία της Ελλάδας και της οικονομίας που θέλουμε. Αρκεί από μόνο του; Σίγουρα όχι. Το σχέδιο θα παραμείνει σχέδιο αν δεν τολμήσουμε, αν δεν βαδίσουμε στα μονοπάτια της βιώσιμης ανάπτυξης που χαρτογραφεί.
