Επιστήμη στην Παπαστράτος: Oι άγρυπνοι «φρουροί» της ποιότητας

«Μπράβο σας, δεν έχουμε δει ξανά τέτοιο σύγχρονο εργαστήριο» ήταν το αξιομνημόνευτο προσωπικό feedback που έδωσαν -μαζί με την άμεση θετική τους γνωμοδότηση για τη λήψη του άκρως απαιτητικού πρότυπου διαπίστευσης ISO/IEC 17025: 2017- οι επιθεωρητές του ανεξάρτητου διεθνούς οργανισμού στους υπεύθυνους του τμήματος Quality Control της Παπαστράτος.

Και μάλιστα ένα μόλις χρόνο μετά την έναρξη της λειτουργίας του (σ.σ. τον Μάρτιο του 2019), κάτι που το καθιστά το πρώτο εργαστήριο της Philip Morris International (PMI) διεθνώς που έχει λάβει τη συγκεκριμένη διαπίστευση, παρά το γεγονός ότι είναι εκείνο που λειτουργεί το μικρότερο χρονικό διάστημα.

Ενώ, λίγους μήνες μετά, το εργαστήριο της Παπαστράτος κατάφερε να περάσει επιτυχημένα και την αντίστοιχη εσωτερική επιθεώρηση της PMI, εκεί που τα πρότυπα ήταν ακόμη πιο αυστηρά. «Ήταν πολύ μεγάλη η ικανοποίηση για εμάς για ότι καταφέραμε να πάρουμε την πιστοποίηση σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Είχα φωνάξει όλα τα μέλη της ομάδας σε μια αίθουσα για να τους ανακοινώσω τα αποτελέσματα και έβλεπα παντού πλατειά χαμόγελα. Φεύγοντας, χειροκροτούσε ο ένας τον άλλο και είχαμε όλοι μας φτερά στην πλάτη», θυμάται χαρακτηριστικά η Supervisor του τμήματος, Ελένη Καραχάλιου.

Ένα αποτέλεσμα που ήρθε ως απόρροια σκληρής δουλειάς 18 μηνών από όλα τα μέλη της πολυπληθούς ομάδας (19 άτομα σύνολο) πριν καν ξεκινήσει το εργαστήριο καθώς έπρεπε να φτιαχτούν τα πάντα από την αρχή.

Με την Quality Control Supervisor να διευκρινίζει πως «Έπρεπε να μάθουμε τον εξοπλισμό μας και να φτιάξουμε όλες τις διαδικασίες από το μηδέν, πάντα με οδηγό τις κατευθυντήριες οδηγίες της PMI. Μας βοήθησε πολύ ο έμπειρος κόσμος που στελέχωνε ήδη το Quality Control από την εποχή του συμβατικού τσιγάρου, η τεχνογνωσία των οποίων συνδυάστηκε με τις νέες ιδέες των ανθρώπων που ήρθαν και οι οποίοι, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, ήταν χημικοί ή χημικοί μηχανικοί».

Αντίστοιχη ικανοποίηση ένοιωσαν τα μέλη της -άκρως δεμένης- ομάδας του Quality Control όταν τους ανακοινώθηκε πρόσφατα η αναγνώριση και πάλι της εξαιρετικής δουλειάς που κάνουν από την PMI. Καθώς, την περίοδο του Covid-19, όχι μόνο συνέχισαν να υποστηρίζουν αδιαλείπτως την παραγωγή του εργοστασίου της Παπαστράτος αλλά βοήθησαν αποφασιστικά, κάνοντας αναλύσεις, τόσο τα εργοστάσια της Ιταλίας και της Ρουμανίας, όσο και τα κεντρικά εργαστήρια της PMI στην Ελβετία.

Ένα επίτευγμα που αποτέλεσε την ιδανική αφορμή για να πάρουμε την πολυπόθητη άδεια εισόδου στο -ξεχωριστό- κτίριο των υπερσύγχρονων εργαστήριών του Quality Control της Παπαστράτος, η πρόσβαση στο οποίο επιτρέπεται αυστηρά και μόνο στα μέλη της ομάδας.

Εκεί όπου το πρώτο πράγμα που παρατηρείς, πέρα από δεκάδες υπολογιστές, χημικά αντιδραστήρια, επιβλητικές custom made μηχανές (όπως η μηχανή συλλογής αερολύματος που δέχεται ταυτόχρονα μέχρι και 30 ράβδους heets για τεστάρισμα) και ανθρώπους με λευκές εργαστηριακές ποδιές, παπούτσια ασφαλείας, γάντια, γυαλιά -και πλέον μάσκες- είναι η αέναη κίνηση.

Συγκεκριμένα αυτό που βλέπεις είναι ανθρώπους να πηγαινοφέρνουν συνεχώς καινούργια υλικά για ανάλυση. Είτε μιλάμε για τις πρώτες ύλες από τις οποίες είναι φτιαγμένα συνολικά τα Heets (από τον καπνό και το σιγαρόχαρτο, μέχρι οτιδήποτε άλλο υπάρχει όπως π.χ. το σελοφάν στο πακέτο), είτε δείγματα από προϊόντα που μόλις παράχθηκαν. Κάτι που, αν δεν είσαι εξοικειωμένος με το αντικείμενο της εργασίας του τμήματος, δεν περιμένεις απαραίτητα από ένα τόσο high tech εργαστήριο που σου αφήνει την αίσθηση ότι τηλεμεταφέρθηκες ξαφνικά στη μέση μιας ταινίας επιστημονικής φαντασίας.

Ή, όπως μου είπε χαριτολογώντας η Ελένη Καραχάλιου, με τα 13 χρόνια προϋπηρεσίας στην Παπαστράτος, όσον αφορά την πρώτη φορά που μπήκε εντός εργαστηρίου: «Αισθάνθηκα ότι μπήκα σε διαστημόπλοιο. Γενικότερα νοιώθω πρωτοπόρος και προνομιούχα για το ότι κάνω κάτι που για άλλους αποτελεί μακρινό μέλλον. Γιατί δεν έχουν όλοι την ευκαιρία να εργαστούν σε κάτι τόσο καινούργιο, τόσο πρωτοποριακό και τόσο άρτια οργανωμένο».

Η αλήθεια είναι ότι χρειάζεται λίγος χρόνος προκειμένου να συνηθίσει το μάτι σου αυτή τη φουτουριστική πρώτη εντύπωση, πριν αρχίσεις να παρατηρείς καλύτερα που μπαίνει το ανθρώπινο στοιχείο στην εξίσωση. Το ότι δηλαδή, πίσω από την «αποστειρωμένη» -για λόγους ασφαλείας- εικόνα των εργαζομένων (επιτρέπεται να έχει μαζί του ο καθένας μόνο ένα μπουκάλι νερό), υπάρχουν χαμόγελα, κουβέντες και ανθρώπινες στιγμές.

Και, το πιο σημαντικό, μια περιρρέουσα αίσθηση αλληλεγγύης με το ένα μέλος της ομάδας να σπεύδει να βοηθήσει το άλλο όταν αυτό είναι αναγκαίο όπως π.χ. στο πλαίσιο μιας δύσκολης ανάλυσης.

Το γιατί συμβαίνει αυτό τόσο οργανικά γίνεται εύκολα κατανοητό μόνο όταν συνειδητοποιήσεις τον κρίσιμο ρόλο που παίζει το Quality Control στη συνολική αλυσίδα παραγωγής, καθώς τίποτα δεν μπαίνει στο εργοστάσιο και τίποτα δεν βγαίνει από αυτό χωρίς τη δική τους σφραγίδα έγκρισης. Κάτι που εξηγεί και την αέναη κίνηση, καθώς η καθημερινότητά τους επηρεάζεται άμεσα από την παραγωγή, την αγορά και τις συνεχώς μεταλλασσόμενες ανάγκες αυτών των δυο.

Tα εργαστήρια από τα οποία αποτελείται 

Το τμήμα Quality Control της Παπαστράτος περιλαμβάνει  πέντε εργαστήρια. Όλα ξεκινούν με τα δυο εργαστήρια αναλύσεων των πρώτων υλών. Το ένα ελέγχει τον καπνό, πάνω στον οποίο γίνονται αναλύσεις για να διαπιστωθεί αν είναι κατάλληλος για να χρησιμοποιηθεί στην παραγωγη και το άλλο όλες τις πρώτες ύλες που θα χρησιμοποιηθουν. Από το σιγαρόχαρτο που θα τυλίξει τον καπνό μέχρι το πακέτο ή ακόμη και το χαρτοκιβώτιο που θα χρησιμοποιηθεί για να φτάσει το προϊόν στον τελικό καταναλωτη.

Κατά τη διάρκεια της παραγωγής τον πρώτο λόγο έχει το τμήμα Manufacturing Quality Assurance, το οποίο ασχολείται με την υποστήριξη της παραγωγής σε θέματα ποιότητας, καθώς και με τους σχετικούς ελέγχους κατά τη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας. Τα μέλη του είναι δίπλα στις μηχανές, κάνουν σε τακτά χρονικά διαστήματα δειγματοληψίες και ελέγχουν τόσο οπτικά σφάλματα όσο και κάποιες μετρήσεις για το αν το προϊόν πληροί τις αυστηρές προδιαγραφές της PMI.

Ενώ, μετά το τέλος της παραγωγής, τη σκυτάλη παίρνουν άλλα δυο εργαστήρια που ασχολούνται αποκλειστικά με τα τελικά προιόντα. Το ένα αναλαμβάνει τις αναλύσεις όσον αφορά όλα τα χημικά συστατικα που περιέχει ένα heet stick και το άλλο ότι αφορά συγκεκριμένες φυσικές παραμέτρους (π.χ. διάμετρος heet stick).

Καθένα από αυτά τα εργαστήρια έχει τις δικές του προκλήσεις και τη δική του ειδική αξία. Όλα μαζί έρχονται και συνθέτουν την πλήρη εικόνα ενός τμήματος-υπόδειγμα, ένα από τα μεγαλύτερα του είδους του στην Ελλάδα (σ.σ. έχει διπλάσιο προσωπικό σε σχέση με την εποχή του συμβατικού τσιγάρου), το οποίο λειτουργεί με αυστηρά πρότυπα φαρμακοβιομηχανίας.

Όσον αφορά για τα επιθυμητά qualities των ανθρώπων που δουλεύουν στο quality control, αυτά συμπεριλαμβάνουν -πέρα από τα τυπικά προσόντα- τη συνεχή εγρήγορση καθώς το περιβάλλον είναι άκρως δυναμικό, καθώς επίσης δυνατές αναλυτικές δεξιότητες ώστε οι εργαζόμενοι σε αυτό να προσέξουν τη λεπτομερεια και να αξιολογήσουν σωστά τα αποτελέσματα που θα τους δώσει ένα όργανο για να μπορέσουν να δώσουν και την σωστή ανατροφοδότηση. Επιπλέον, σε οτιδήποτε ανάλυση γίνεται, πάντα υπάρχει ένα πρώτο επίπεδο επανελέγχου από έναν άλλο αναλυτή και ένα δεύτερο από τον team leader.

To πιο σημαντικό; Αυτό που δεν είναι τυπικό προαπαιτούμενο ή μετρήσιμο αλλά είναι πασιφανές μιλώντας με τους ανθρώπους από τα διάφορα εργαστήρια; Ότι καθένας τους νοιώθει και περηφάνια αλλά και ένα αυξημένο αίσθημα ευθύνης και «ιδιοκτησίας» όσον αφορά το τελικό προϊόν. Πάντα με τελικό κερδισμένο τον καταναλωτή.

Στην πρώτη γραμμή του ελέγχου

Τα εργαστήρια αναλύσεων των πρώτων υλών είναι εκείνα που «παραλαμβάνουν» κάθε παρτίδα πρώτης ύλης. Έχοντας ως στόχο να την απελευθερώσουν -εφόσον πληροί τις προδιαγραφές- όσο πιο γρήγορα γίνεται προκειμένου να προχωρήσει η παραγωγική διαδικασία.

Κάτι που, όπως επισημαίνει η χημικός μηχανικός, Νατάσα Φριλίγγου: «Αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση. Το quality control ξεκινάει με την παραλαβή και τη δειγματοληψία ενός δείγματος και τελειώνει με την απόφαση για τη δέσμευση ή την αποδέσμευση της παρτίδας. Επομενώς, αν αυτή η αρχή και το τέλος πρέπει να γίνει εντός της ημέρας, γιατί την επομένη πρέπει να μπει στην παραγωγή, τα χρονικά περιθώρια που έχεις είναι πολύ μικρά. Στόχος μας είναι το zero defects. Ζούμε με αυτό. Όπως ζούμε και με το απρόσμενο του πράγματος καθώς το πλάνο παραγωγής και οι ανάγκες της αγοράς αλλάζουν συνεχώς».

Ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει, μιας και η ίδια προέρχεται από τον χώρο της φαρμακοβιομηχανίας, η άποψή της για τα εξαιρετικά αυστηρά πρότυπα που ισχύουν στο εργαστήριο της Παπαστράτος: «Τα πρότυπα ποιότητας είναι όντως εξαιρετικά υψηλά και προσομοιάζουν αυτά που ισχύουν στις φαρμακευτικές. Αυτό που προσωπικά μου κέντρισε το ενδιαφέρον, πέρα από ότι μιλάμε για ένα καινοτόμο προϊόν, είναι το συνολικό όραμα της εταιρείας για ένα κόσμο χωρίς καπνό και πως το συγκεκριμένο προϊόν εντάσσεται μέσα σε αυτό. Επιπλέον, επειδή ακριβώς μιλάμε για ένα καινούργιο προϊόν, υπάρχει μεγάλη δυναμική και σου δίνονται πολλές ευκαιρίες για δημιουργικότητα υπό την έννοια ότι η έμφαση στη συνεχή βελτίωση του είναι έντονη και αδιάκοπη».

Ουσιαστικά, τόσο η Νατάσα Φριλίγγου όσο και η συνάδελφός της στο εργαστήριο, η χημικός Ιωάννα Κυριαζή, εστιάζουν στο ότι είχαν την ευκαιρία να φτιάξουν κάτι από την αρχή, στον χαρακτήρα startup που έχει το συγκεκριμένο εγχείρημα και στο ότι πάντοτε έχεις δίπλα σου κάποιον πρόθυμο να σε βοηθήσει. Με την τελευταία να δηλώνει χαρακτηριστικά: «Αυτό που με εντυπωσίασε είναι, πέρα από τις ολοκαίνουργιες εγκαταστάσεις και τον υπερσύγχρονο εξοπλισμό, ότι οι άνθρωποι εδώ ήταν και είναι πολύ δεκτικοί στην αλλαγή. Και ότι στέκονται πάντα δίπλα στον νέο εργαζόμενο ήδη από την πρώτη ημέρα. Κάτι που μπορεί να το θεωρούμε δεδομένο, αλλά γενικότερα δεν είναι. Είναι πολύ σημαντικό να είσαι σε μια εταιρία που σου διαθετεί τον χρόνο και τους πόρους ώστε να μπορέσεις να εξελιχθείς περαιτέρω και να αναπτύξεις τις δεξιότητες σου».

Ενώ ιδιαίτερη σημασία έχει και ο λόγος που επίλεξε να αποδεχθεί την πρόκληση και να μπει σε αυτό τον -όπως δηλώνει- άγνωστο κόσμο, ότι δηλαδή: «Παράγουμε ένα προιόν που σέβεται τον καταναλωτή και είναι καλύτερο για την υγεία του σε σχέση με το συμβατικό τσιγάρο. Πάντα είχα στο μυαλό μου ότι αυτό που παράγω θέλω να είναι κοντά στον καταναλωτή και να τον σέβεται».

Πως είναι να είσαι δίπλα στην γραμμή παραγωγής

Το τμήμα Manufacturing Quality Assurance, το οποίο ασχολείται με τους σχετικούς ελέγχους κατά τη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας, είναι από την φύση του εκείνο που βρίσκεται πιο κοντά από όλους στην παραγωγή. Κυριολεκτικά δίπλα στα μηχανήματα, με τα μέλη της ομάδας να είναι υπεύθυνα για ότι ποιοτικά ζητήματα προκύψουν και για την καλή κατάσταση και τη σωστή χρήση των μετρητικών οργάνων (π.χ. ζυγοί, υγρασιόμετρα).

Κάτι που, όπως επισημαίνουν οι εργαζόμενοι σε αυτό απαιτεί να είναι συνέχεια σε εγρήγορση και να έχουν καλά αντανακλαστικά ώστε να αντιδρούν όσο το δυνατόν πιο σωστά και όσο το δυνατόν πιο γρήγορα για να προλαβαίνουν τα προβλήματα πριν αυτά προκύψουν.

Μια στενή σχέση που μεταφράζεται και σε μεγαλύτερη οικειότητα απέναντι στο προϊόν, αφού το βλέπουν να παράγεται από την αρχή ως το τέλος μπροστά τους, πάντα με άξονα τα εξαιρετικά αυστηρά πρότυπα που έχει θέσει η PMI (πολύ πάνω και πέρα από τα προαπαιτούμενα από τον νόμο).

Ένα γεγονός που, για τον καταναλωτή σημαίνει ότι ο τρόπος με τον οποιο παράγεται το προιόν και κατ’ επεκταση ελέγχεται -και κατά τη διαρκεια και μετά το τέλος της παραγωγής- είναι πιο συστηματικός και αυστηρός, οι παράμετροι που ελέγχονται περισσότεροι και οι τρόποι ελέγχου πιο αναπτυγμένοι.

Αναλύοντας το τελικό προϊόν

Τα δυο εργαστήρια ανάλυσης των τελικών προϊόντων αποτελούν την τελευταία γραμμή ελέγχου πριν το προϊόν βρει το δρόμο του για την αγορά. Μια ιδιαίτερη θέση η οποία, για τον έμπειρο QC Engineer Δημήτρη Καραντζούνη, υπεύθυνο για τη διαχείριση του εργαστηριακού εξοπλισμού και εργαζόμενο στα εργαστήρια της Παπαστράτος από την εποχή των συμβατικών προϊόντων καπνού, μεταφράζεται σε μια ιδιαίτερη καθημερινή πρόκληση: «Λόγω της καινοτομίας του προϊόντος, έρχομαι με το σκεπτικό ότι υπάρχει κάθε μέρα μια πρόκληση την οποία θέλω να ξεπεράσω. Όπως άλλωστε βρήκα και την αλλαγή, από συμβατικά τσιγάρα σε IQOS, ένα δηλαδή καινούργιο και καινοτόμο προϊόν, ως μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόκληση».

Συγκρίνοντας την εμπειρία του από την εποχή των συμβατικών τσιγάρων, στην οποία εκείνος και πάλι βρισκόταν στο ίδιο εργαστήριο, επισημαίνει: « Παρότι και τότε το εργαστήριο της Παπαστράτος ήταν διαπιστευμένο κατά ISO/IEC 17025, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Οι απαιτήσεις έχουν αναβαθμιστεί. Γίνονται περισσότεροι έλεγχοι. Υπάρχουν διαδικασίες για το κάθετι. Και έχει αλλάξει η εταιρεία στον τρόπο που λειτουργεί. Αισθάνομαι ότι ξεκίνησα να δουλεύω σε καπνοβιομηχανία και ότι πλέον είμαι μέρος μιας εταιρείας καινοτομίας».

Τι μένει για το τέλος; Η συνειδητοποίηση ότι το υπερσύγχρονο Quality Control της Παπαστράτος είναι μια καλοδουλεμένη μηχανή, πίσω από την οποία υπάρχουν άνθρωποι με γνώση, εμπειρία και, πάνω από όλα, ιδιαίτερο αίσθημα ευθύνης για αυτό που παράγουν και τον ρόλο που μπορεί να παίξει σε ένα άκαπνο μέλλον.